Коррупция тадқиқотларида замонавий ёндашувлар: тизимли ёндашув ва ижтимоий нормаларнинг таъсири

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда коррупцияга қарши курашиш соҳасида муҳим институционал ва ҳуқуқий ислоҳотлар амалга оширилди.

Ушбу ўзгаришлар Ўзбекистоннинг коррупияга қарши сиёсатининг ажралмас қисми бўлган коррупцияга қарши тадқиқотлар ва таълимни ривожлантириш орқали қўллаб-қувватланмоқда, бу эса асосли қарорлар қабул қилиш ва кўрилаётган чора-тадбирлар самарадорлигини баҳолаш учун асос бўлиб хизмат қилмоқда.

Шу билан бирга, мамлакатнинг барқарор ривожланишининг стратегик вазифаларини ҳал этиш давлатнинг коррупцияга қарши сиёсатини самарали амалга оширишни таъминлаш учун янги тизимли чора-тадбирларни қабул қилишни талаб қилади.

Ўз навбатида, замонавий илм-фан коррупциянинг ўзгарувчан муаммолари ва воқеликларига, жамиятнинг коррупцияга қарши курашиш бўйича янада самарали чораларга бўлган эҳтиёжларига жавобан ривожланмоқда.

Илм-фан ривожланишининг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат: коррупциянинг асосий сабаблари ва оқибатларини таҳлил қилиш, унинг типологияси, коррупцияга қарши янада кенг қамровли ва самарали стратегияларни яратишга имкон берадиган фанлараро ёндашувлар ва билимларни бирлаштириш, таҳлилнинг янги усуллари ва воситаларини ишлаб чиқиш (сунъий интеллект), баҳолаш. коррупцияга қарши чораларнинг самарадорлиги ва бошқалар.

Халқаро илмий тадқиқотлар натижалари коррупцияни мураккаб, мослашувчан тизим, “жамоавий ҳаракатлар” муаммоси сифатида тушунишга концептуал ёндашувларнинг ўзгаришини кўрсатади, бу эса коррупциянинг функциялари ва динамикасини кенгроқ ижтимоий-сиёсий контекстда аниқлашга қаратилган янада тизимли ва кенг таҳлилни талаб қилади.

Шу муносабат билан Ҳуқуқни муҳофаза қилиш академиясининг Коррупцияга қарши кураш илмий-таълим маркази “Минтақавий мулоқот” ХННТ кўмагида ижтимоий нормаларнинг коррупция динамикасига таъсирини ўрганишга қаратилган янги тадқиқот бўйича ташаббус билан чиқди.

Коррупцияга қарши кураш бўйича миллий ва халқаро экспертларнинг тажрибасини бирлаштирган ҳолда, тадқиқот коррупцияга қарши кураш соҳасидаги етакчи халқаро эксперт, Besa Global ижрочи директори, Коррупция, адолат ва қонунийлик дастурининг ҳамраҳбари Шеян Шербатке-Чёрч иштирокида ташкил этилди.

Коррупцияни таҳлил қилишда тизимли ёндашувни қўллашга асосланган ушбу тадқиқот ижтимоий нормаларнинг коррупцион амалиётга қандай таъсир қилишини аниқлаш, шунингдек коррупцияга қарши янада самарали тармоқ дастурларини тайёрлаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш учун мўлжалланган.

Ушбу мақсадлар учун тадқиқот лойиҳаси икки босқични: таълим ва тадқиқот компонентлари, шунингдек ҳуқуқ, социология, сиёсатшунослик ва психологиянинг турли соҳалари вакилларидан иборат жамоани ўз ичига олади.

Туркум онлайн тренинглар давомида миллий экспертлар жамоаси коррупция муаммоларини тушунишнинг янги концептуал ёндашувлари, ижтимоий нормалар, ўзгариш назарияси, шунингдек тизимли фикрлаш асосида коррупцияни таҳлил қилиш методологияси, динамикани намоён этиш воситалари ва коррупциянинг турли моделларида сабаб-оқибат муносабатларини хариталаш билан таништирилди.

Таълим қисмининг давоми сифатида Академияда бир ҳафталик амалий курс ташкил этилиб, унда Бош прокуратура ва Академия вакилларидан иборат лойиҳа иштирокчилари ҳуқуқни қўллаш амалиётида олган билимларини амалда қўллаш имкониятига эга бўлдилар.

Тренинг якунида иштирокчиларга сертификатлар тақдим этилди. Шунингдек, тадбир натижаси бўйича тадқиқотнинг иккинчи босқичи учун асос бўладиган ҳужжат лойиҳаси ишлаб чиқилди. Ушбу ҳужжат коррупция муаммолари ва қурилишни режалаштиришнинг дастлабки босқичларида ижтимоий нормаларнинг таъсирини таҳлил қилишга тизимли ёндошиш методологиясини амалга ошириш бўйича экспертлар гуруҳининг ишини ҳамда капитал қурилиш соҳасида “Коррупциясиз соҳа” лойиҳасини амалга оширишни каби қисмларни ўз ичига олади.