Телеграмдаги фирибгарлардан хавфли совғалар

Сўнгги вақтларда мамлакатимизда Telegram Premium обуна рекламаларини юбориш орқали содир этиладиган фирибгарлик ҳолатлари кўпайиб кетди. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш академияси ҳузуридаги Рақамли криминалистика илмий-тадқиқот институти ушбу ҳодисага изоҳ берди.

Институт мутахассислари бу фирибгарлик схемасининг механизмини тушунтирдилар. Уларнинг айтишича, бу кибер фирибгарлик энг кенг тарқалган турларидан бири – фишинг ҳисобланади. "Фишинг" атамаси инглиз тилидаги "fishing" (балиқ овлаш) сўзидан олинган бўлиб, фойдаланувчиларнинг идентификация маълумотларини "овлаб олишни" англатади.

Схема қуйидагича ишлайди: фойдаланувчи тегишли шахс ёки қариндошдан Telegram Premium йиллик обунаси сифатида совға ҳақида хабар олади. Уни фаоллаштириш учун хабарга бириктирилган ҳаволага ўтиш керак. Хабар ишонарли кўринганлиги сабабли, фойдаланувчи ҳеч нарсадан гумонланмасдан ҳаволага ўтади.

Очилган саҳифада Telegram ҳисобига боғланган телефон рақамини ва рақамга келган тасдиқлаш кодини киритиш сўралади. Бу маълумотлар киритилгач, фирибгарлар фойдаланувчи ҳисобига тўлиқ эга бўладилар ва дарҳол фойдаланувчи контакт рўйхатидаги барча шахсларга шунга ўхшаш хабарларни юбора бошлайдилар. Жўнатилган хабарлар чат тарихидан автоматик равишда ўчирилади, бу эса уларни аниқлашни қийинлаштиради.

Бундан ташқари, ҳисобга кириш даврида фирибгарлар фойдаланувчининг шахсий маълумотларига, шу жумладан боғланган банк карталари ва электрон ҳамёнлар билан операциялар ўтказиш имкониятларига эга бўладилар.

Бундай ҳолатларнинг олдини олиш учун Рақамли криминалистика илмий-тадқиқот институти ходимлари қуйидаги тавсияларни берадилар:

1. Telegram'да икки босқичли тасдиқлашни фаоллаштириш.
   
2. Гумонли ҳаволаларга ўтишдан сақланиш, ҳатто улар танишлардан келган бўлса ҳам.
3. Ҳеч қачон шахсий маълумотларни (телефон рақами, тасдиқлаш коди, пароль) Telegram расмий сайтидан бошқа сайтларга киритмаслик.
4. Агар фойдаланувчи тасдиқлаш кодини алдамчи сайтга киритган бўлса, дарҳол ҳисобни назорат қилишни тиклаш чораларини кўриш керак. Бунинг учун "Созламалар" → "Фаол сеанслар" менюсига кириб, "Барча бошқа сеансларни тугатиш" вариантини танлаш керак.

Шахсий маълумотларнинг хавфсизлиги ва махфийлиги рақамли гигиена қоидаларига риоя қилишга боғлиқ эканлигини унутманг! Бу хабарлар ва қўнғироқлар орқали олинган маълумотлар билан ишлашнинг асосий эҳтиёт чораларини билишни ўз ичига олади. Ҳатто хабар яқин кишидан келган бўлса ҳам, уни қайта текшириш, масалан, жўнатувчига қўнғироқ қилиш тавсия этилади.

Институт шуни ҳам эслатадики, замонавий технологиялар, жумладан сунъий интеллект, жуда ишонарли фирибгарлик схемаларини яратиш имконини беради. Шунинг учун ҳозирги шароитда рақамли саводхонликнинг аҳамияти камайтирилиши мумкин эмас.