Korrupsiya tadqiqotlarida zamonaviy yondashuvlar: tizimli yondashuv va ijtimoiy normalarning ta’siri

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida muhim institutsional va huquqiy islohotlar amalga oshirildi.

Ushbu o‘zgarishlar O‘zbekistonning korrupiyaga qarshi siyosatining ajralmas qismi bo‘lgan korrupsiyaga qarshi tadqiqotlar va ta’limni rivojlantirish orqali qo‘llab-quvvatlanmoqda, bu esa asosli qarorlar qabul qilish va ko‘rilayotgan chora-tadbirlar samaradorligini baholash uchun asos bo‘lib xizmat qilmoqda.

Shu bilan birga, mamlakatning barqaror rivojlanishining strategik vazifalarini hal etish davlatning korrupsiyaga qarshi siyosatini samarali amalga oshirishni ta’minlash uchun yangi tizimli chora-tadbirlarni qabul qilishni talab qiladi.

O‘z navbatida, zamonaviy ilm-fan korrupsiyaning o‘zgaruvchan muammolari va voqeliklariga, jamiyatning korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha yanada samarali choralarga bo‘lgan ehtiyojlariga javoban rivojlanmoqda.

Ilm-fan rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat: korrupsiyaning asosiy sabablari va oqibatlarini tahlil qilish, uning tipologiyasi, korrupsiyaga qarshi yanada keng qamrovli va samarali strategiyalarni yaratishga imkon beradigan fanlararo yondashuvlar va bilimlarni birlashtirish, tahlilning yangi usullari va vositalarini ishlab chiqish (sun’iy intellekt), baholash. korrupsiyaga qarshi choralarning samaradorligi va boshqalar.

Xalqaro ilmiy tadqiqotlar natijalari korrupsiyani murakkab, moslashuvchan tizim, “jamoaviy harakatlar” muammosi sifatida tushunishga konseptual yondashuvlarning o‘zgarishini ko‘rsatadi, bu esa korrupsiyaning funksiyalari va dinamikasini kengroq ijtimoiy-siyosiy kontekstda aniqlashga qaratilgan yanada tizimli va keng tahlilni talab qiladi.

Shu munosabat bilan Huquqni muhofaza qilish akademiyasining Korrupsiyaga qarshi kurash ilmiy-ta’lim markazi “Mintaqaviy muloqot” XNNT ko‘magida ijtimoiy normalarning korrupsiya dinamikasiga ta’sirini o‘rganishga qaratilgan yangi tadqiqot bo‘yicha tashabbus bilan chiqdi.

Korrupsiyaga qarshi kurash bo‘yicha milliy va xalqaro ekspertlarning tajribasini birlashtirgan holda, tadqiqot korrupsiyaga qarshi kurash sohasidagi yetakchi xalqaro ekspert, Besa Global ijrochi direktori, Korrupsiya, adolat va qonuniylik dasturining hamrahbari Sheyan Sherbatke-Chyorch ishtirokida tashkil etildi.

Korrupsiyani tahlil qilishda tizimli yondashuvni qo‘llashga asoslangan ushbu tadqiqot ijtimoiy normalarning korrupsion amaliyotga qanday ta’sir qilishini aniqlash, shuningdek korrupsiyaga qarshi yanada samarali tarmoq dasturlarini tayyorlash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish uchun mo‘ljallangan.

Ushbu maqsadlar uchun tadqiqot loyihasi ikki bosqichni: ta’lim va tadqiqot komponentlari, shuningdek huquq, sotsiologiya, siyosatshunoslik va psixologiyaning turli sohalari vakillaridan iborat jamoani o‘z ichiga oladi.

Turkum onlayn treninglar davomida milliy ekspertlar jamoasi korrupsiya muammolarini tushunishning yangi konseptual yondashuvlari, ijtimoiy normalar, o‘zgarish nazariyasi, shuningdek tizimli fikrlash asosida korrupsiyani tahlil qilish metodologiyasi, dinamikani namoyon etish vositalari va korrupsiyaning turli modellarida sabab-oqibat munosabatlarini xaritalash bilan tanishtirildi.

Ta’lim qismining davomi sifatida Akademiyada bir haftalik amaliy kurs tashkil etilib, unda Bosh prokuratura va Akademiya vakillaridan iborat loyiha ishtirokchilari huquqni qo‘llash amaliyotida olgan bilimlarini amalda qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ldilar.

Trening yakunida ishtirokchilarga sertifikatlar taqdim etildi. Shuningdek, tadbir natijasi bo‘yicha tadqiqotning ikkinchi bosqichi uchun asos bo‘ladigan hujjat loyihasi ishlab chiqildi. Ushbu hujjat korrupsiya muammolari va qurilishni rejalashtirishning dastlabki bosqichlarida ijtimoiy normalarning ta’sirini tahlil qilishga tizimli yondoshish metodologiyasini amalga oshirish bo‘yicha ekspertlar guruhining ishini hamda kapital qurilish sohasida “Korrupsiyasiz soha” loyihasini amalga oshirishni kabi qismlarni o‘z ichiga oladi.