Telegramdagi firibgarlardan xavfli sovg‘alar

So‘nggi vaqtlarda mamlakatimizda Telegram Premium obuna reklamalarini yuborish orqali sodir etiladigan firibgarlik holatlari ko‘payib ketdi. Huquqni muhofaza qilish akademiyasi huzuridagi Raqamli kriminalistika ilmiy-tadqiqot instituti ushbu hodisaga izoh berdi.

Institut mutaxassislari bu firibgarlik sxemasining mexanizmini tushuntirdilar. Ularning aytishicha, bu kiber firibgarlik eng keng tarqalgan turlaridan biri – fishing hisoblanadi. "Fishing" atamasi ingliz tilidagi "fishing" (baliq ovlash) so‘zidan olingan bo‘lib, foydalanuvchilarning identifikatsiya ma’lumotlarini "ovlab olishni" anglatadi.

Sxema quyidagicha ishlaydi: foydalanuvchi tegishli shaxs yoki qarindoshdan Telegram Premium yillik obunasi sifatida sovg‘a haqida xabar oladi. Uni faollashtirish uchun xabarga qismini havolaga o‘tish kerak. Xabar ishonarli ko‘ringanligi sababli, foydalanuvchi hech narsadan gumonlanmasdan havolaga o‘tadi.

Ochilgan sahifada Telegram hisobiga bog‘langan telefon raqamini va raqamga kelgan tasdiqlash kodini kiritish so‘raladi. Bu ma’lumotlarni kiritgach, aldamchilar foydalanuvchi hisobiga to‘liq ega bo‘ladilar. Darhol keyin ular qurbon kontakt ro‘yxatidagi barcha shaxslarga o‘xshash xabarlarni yubora boshlaydilar, jo‘natilgan xabarlar chat tarixidan avtomatik ravishda o‘chiriladi, bu esa ularni aniqlashni qiyinlashtiradi.

Bundan tashqari, hisobga kirish davrida firibgarlar foydalanuvchining shaxsiy ma’lumotlariga, shu jumladan bog‘langan bank kartalari va elektron hamyonlar bilan operatsiyalar o‘tkazish imkoniyatlariga ega bo‘ladilar.

Bunday holatlarning oldini olish uchun Raqamli kriminalistika ilmiy-tadqiqot instituti xodimlari quyidagi tavsiyalarni beradilar:

1. Telegram’da ikki bosqichli tasdiqlashni faollashtirish.
2. Gumonli havolalarga o‘tishdan saqlanish, hatto ular tanishlardan kelgan bo‘lsa ham.
3. Hech qachon shaxsiy ma’lumotlarni (telefon raqami, tasdiqlash kodi, parol) Telegram rasmiy saytidan boshqa saytlarga kiritmaslik.
4. Agar foydalanuvchi tasdiqlash kodini aldamchi saytga kiritgan bo‘lsa, darhol hisobni nazorat qilishni tiklash choralarini ko‘rish kerak. Buning uchun "Sozlamalar" → "Faol seanslar" menyusiga kirib, "Barcha boshqa seanslarni tugatish" variantini tanlash kerak.

Shaxsiy ma’lumotlarning xavfsizligi va maxfiyligi raqamli gigiyena qoidalariga rioya qilishga bog‘liq ekanligini unutmang! Bu xabarlar va qo‘ng‘iroqlar orqali olingan ma’lumotlar bilan ishlashning asosiy ehtiyot choralarini bilishni o‘z ichiga oladi. Hatto xabar yaqin kishidan kelgan bo‘lsa ham, uni qayta tekshirish, masalan, jo‘natuvchiga qo‘ng‘iroq qilish tavsiya etiladi.

Institut shuni ham eslatadiki, zamonaviy texnologiyalar, jumladan sun’iy intellekt, juda ishonarli firibgarlik sxemalarini yaratish imkonini beradi. Shuning uchun hozirgi sharoitda raqamli savodxonlikning ahamiyati kamaytirilishi mumkin emas.